ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΡΒ'-26 ΜΑΡΤΙΟΥ 1997(Ν.2477/1997):Ν.Σ. Υπ. Εσωτερικών "Συνήγορος του πολίτη και Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημ. Διοίκησης"
Αυτό το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 3, είναι παντελώς ακατανόητο και σχεδόν απαράδεκτο, εάν έχει το νόημα το οποίο αντιλαμβάνομαι. Είναι και παντελώς ανεφάρμοστο. Λέει, ότι "ο Συνήγορος του Πολίτη και οι βοηθοί συνήγοροι δεν ευθύνονται, δεν διώκονται και δεν εξετάζονται για γνώμη που διετύπωσαν, "-μέχρι εδώ μπορεί κανείς να συμφωνήσει- "ή πράξη που εξετέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους".
Αυτό σημαίνει γενική ασυλία του Συνηγόρου του Πολίτη και των βοηθών του για οποιαδήποτε αξιόποινη πράξη; Εάν π.χ. υπεξήγαγαν κάποιο έγγραφο, το απέκρυψαν ή, εν πάση περιπτώσει, διέπραξαν μια αξιόποινη πράξη ή θεωρεί ο πολίτης ότι την διέπραξαν, τι θα γίνει;
Αυτό θα σημαίνει ότι δεν πρόκειται να διωχθούν; Για πόσο καιρό, εσαεί; Δεν λέει για πόσο καιρό. Δηλαδή, θα παραγραφεί και η πράξη τους;
Νομίζω, ότι είναι αδιανόητο και δεν είναι στις προθέσεις οπωσδήποτε του νομοθέτη να δώσει αυτήν τη γενική ασυλία και άφεση αμαρτιών στο Συνήγορο του Πολίτη και τους βοηθούς του. Προφανώς θέλει να τον προστατεύσει από αβάσιμες μηνύσεις, οι οποίες γίνονται εναντίον του, είτε γιατί δεν ανταποκρίθηκε είτε διότι διατύπωσε μια απάντηση ή μια γνώμη, η οποία εν πάση περιπτώσει κρίνεται από τον πολίτη ότι δεν τον εξυπηρετεί.
Θα έλεγα, λοιπόν, να μείνει μόνο η φράση "δεν ευθύνονται, δεν διώκονται και δεν εξετάζονται για γνώμη που διατύπωσαν κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, εκτός εάν πρόκειται για συκοφαντική δυσφήμιση". Δηλαδή να απαλλάσσονται μόνο για προσβολές της τιμής ή για ό,τι προκύψει από την έκφραση γνώμης και τίποτε άλλο. Για όλες τις άλλες πράξεις, περιλαμβανομένης και της παραβίασης του απορρήτου, που εδώ φαίνεται, ότι θέλει να την αφήσει να διώκεται, να εφαρμόζονται οι κοινές διατάξεις. Τι θα γίνει δηλαδή: για μια πλαστογραφία, για μια υπεξαγωγή εγγράφου, ο Συνήγορος και οι βοηθοί θα μείνουν στο απυρόβλητο και για πόσο καιρό; Και τι θα γίνεται με την παραγραφή, εν τω μεταξύ;
Το μόνο που μπορώ να δεχθώ είναι να μην ενοχλείται ο Συνήγορος του Πολίτη, από ενδεχομένως αβάσιμες μηνύσεις και διώξεις, κατά το χρόνο που ασκεί τα καθήκοντά του. Για το λόγο αυτό όμως δεν μπορούμε να θεσπίσουμε ανεύθυνο. Το μόνο που θα μπορούσαμε να θεσπίσουμε είναι αναστολή της δίωξης, δηλαδή, να μην μπορεί να συνεχισθεί η αρξαμένη ποινική δίωξη, καθ' όν χρόνο ασκεί τα καθήκοντά του, έτσι ώστε, ο μεν Συνήγορος του Πολίτη να μη σύρεται στα δικαστήρια, ο πολίτης όμως από την άλλη μεριά να ασκεί το δικαίωμά του να υποβάλει μήνυση και να ασκείται δίωξη και βεβαίως να μη συμπληρώνεται η παραγραφή.
Η μόνη σκέψη, που θα μπορούσε να διατυπωθεί σ' αυτήν την παράγραφο, είναι ότι η ποινική δίωξη για εγκλήματα, που φέρονται ότι ετελέσθησαν κατά την άσκηση των καθηκόντων του Συνηγόρου του Πολίτη και των Βοηθών Συνηγόρων, αναστέλλεται καθ' όν χρόνο διαρκεί η θητεία του Συνηγόρου. 'Οπερ σημαίνει ότι όταν πάψει η θητεία του, θα συνεχισθεί κανονικά η ποινική δίωξη.
Η πρώτη παρατήρηση αναφέρεται στα θρησκευτικά Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Ορθή είναι η διάταξη σε ό,τι αφορά την άσκηση της λατρείας εν ευρεία εννοία και των δραστηριοτήτων που συνδέονται με τη θρησκεία. Αλλά μπορεί να υπάρξει και περίπτωση όπου Εκκλησία ή οποιοσδήποτε άλλος θρησκευτικός σχηματισμός, έχει δημιουργήσει Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου που ασκούν διοίκηση. Σκέπτομαι παραδείγματος χάριν τον ΟΔΕΠ, τον Οργανισμό Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας ή ένα νοσοκομείο. Εκεί μπορεί να δημιουργηθούν διενέξεις ενός πολίτη με ένα τέτοιο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Υπάγεται και αυτό; Ερώτημα: Ο Ο.Δ.Ε.Π., ο Οργανισμός Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας που είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου είναι θρησκευτικό Ν.Π.Δ.Δ. και δεν υπάγεται;
Η δεύτερη παρατήρηση την οποία έχω, είναι η παράγραφος 3. Ο Συνήγορος του Πολίτη δεν επιλαμβάνεται υποθέσεων που εκκρεμούν ενώπιον δικαστικής αρχής. Εδώ δημιουργούμε ένα πρόβλημα στον πολίτη. Δηλαδή τίθεται προ ενός ανυπερβλήτου διλήμματος: 'Η θα ασκήσω τα δικαιώματά μου και θα πάω στα δικαστήρια, δηλαδή θα υποβάλω μήνυση, θα ασκήσω αίτηση ακυρώσεως στο Συμβούλιο Επικρατείας, ή θα κάνω αγωγή ή θα τα αφήσω όλα αυτά και θα πάω στο Συνήγορο του Πολίτη να ενεργήσει αυτός. Αλλά όταν πάω στο Συνήγορο του Πολίτη και μέχρις ότου μου απαντήσει, και το τρίμηνο της εγκλήσεως θα έχω χάσει και τις εξήντα ημέρες ενδεχομένως της αίτησης ακυρώσεως στο Συμβούλιο Επικρατείας. 'Άρα, είναι δώρον άδωρον για τον πολίτη ο Συνήγορος του Πολίτη. Γι' αυτό νομίζω ότι θα πρέπει να τη βγάλετε αυτή την παράγραφο 3. Μπορεί παράλληλα και να δικαστήρια να ασχολούνται με ένα θέμα και ο Συνήγορος του Πολίτη να κάνει την έρευνά του. 'Άλλωστε, όπως θα φανεί και στο επόμενο άρθρο, αυτή η έρευνα έχει περισσότερο ηθικό χαρακτήρα παρά πρακτικό. Δηλαδή, δε βλέπουμε να έχει εξοπλιστεί και με τίποτα μεγάλες εξουσίες ο Συνήγορος του Πολίτη, όπως θα δούμε πέρα από το να κάνει μια έρευνα. Επομένως, εάν βάζουμε και τη δαμόκλειο σπάθη ότι δεν μπορεί να ερευνήσει εάν επιληφθεί η δικαστική αρχή, και ο πολίτης να πρέπει να επιλέξει αν θα πάει στο Συνήγορο του Πολίτη ή στη δικαστική αρχή τελικά δεν κάνουμε τίποτα.
Γι 'αυτό, καλύτερα είναι να φύγει η παράγραφος 3 και να ακολουθούν παράλληλες διαδικασίες οι δύο αρχές.
Σ' αυτό ακριβώς το σημείο ήθελα να αναφερθώ. Σε όλες τις υποθέσεις μπορεί να τρέχει παράλληλα μια δικαστική διαδικασία και μια διοικητική. Διεξάγεται τακτική ανάκριση για μια ποινική υπόθεση και ταυτόχρονα γίνεται διοικητική ανάκριση στα πλαίσια της υπηρεσίας. Και η μια και η άλλη προχωράει. Είναι στην κρίση του ανακριτή, εάν θα σταματήσει την ανάκριση για να περιμένει ένα πόρισμα διοικητικό. Αλλά αλληλεπίδραση δεν υπάρχει.
Επομένως, δεν είναι δυνατόν να εξαρτηθεί η προσφυγή στο Συνήγορο του Πολίτη από το αν θα ακολουθήσει ο πολίτης τη δικαστική οδό και να τίθεται σε ένα τέτοιο δίλημμα το οποίο ακυρώνει το έργο του Συνήγορου του Πολίτη. Διότι είπα και προηγουμένως, ότι εάν προτιμήσει το Συνήγορο του Πολίτη, κινδυνεύει να χάσει όλες τις προθεσμίες για όποια δικαστική προσφυγή. 'Έτσι, θα αναγκάζεται να πηγαίνει μόνο στα δικαστήρια και δεν θα προσφεύγει στον Συνήγορο του Πολίτη. Δεν δημιουργεί και κανένα πρόβλημα στις δικαστικές διαδικασίες το αν ενεργεί παράλληλα έρευνα και ο Συνήγορος του Πολίτη. Γι' αυτό σας το ξαναλέω, σβήστε τελείως την παράγραφο 3.
Το άρθρο 4 είναι πολύ σημαντικό, διότι μέσα από αυτό μπορούμε να διαγνώσουμε τι κάνει ο Συνήγορος του Πολίτη, αν κάνει κάτι και πόσο αποτελεσματικό είναι αυτό που κάνει.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο Συνήγορος του Πολίτη, όταν πάρει την αναφορά, έχει διάφορα δικαιώματα: να ζητά πληροφορίες, να εξετάζει πρόσωπα, να ενεργεί αυτοψία, να παραγγέλλει πραγματογνωμοσύνη. Και όταν τα κάνει όλα αυτά συντάσσει κάποιο πόρισμα, το οποίο γνωστοποιεί στον Υπουργό και κάνει τις προτάσεις που έχει να κάνει για να δικαιωθεί ο πολίτης.
Από εκεί και πέρα ποια μέσα διαθέτει για να γίνει αποτελεσματικός, δηλαδή να επιβάλει εκείνο που πρέπει να γίνει; 'Ένα μέσο είναι η δημοσιοποίηση της μη αποδοχής των προτάσεών του. 'Έχει μία ηθική αξία, μία αξία εντυπώσεων, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι και ένα αποτελεσματικό μέσο για να δικαιωθεί ο πολίτης, του οποίου τα δικαιώματα παραβιάστηκαν.
Το άλλο που φαίνεται ότι μπορεί να κάνει είναι κάτι με τα "πειθαρχικά". Εδώ θέλω να εντοπίσω το ενδιαφέρον μου και τις ερωτήσεις μου. Δεν καταλαβαίνω ακριβώς τι κάνει ο Συνήγορος του Πολίτη. Αφήνω κατά μέρος την πρώτη περίπτωση της παρ. 9 που αφορά την άρνηση του λειτουργού να συμμορφωθεί με αυτά που του ζητά ο Συνήγορος. Εάν δεν διεξάγει την έρευνα την οποία του ζητά, λέει εδώ, ότι αυτό συνιστά παράβαση καθήκοντος. Και είναι πειθαρχικό παράπτωμα η παράβαση καθήκοντος. Συνάγω, λοιπόν, το συμπέρασμα, ότι επιβάλλεται στον πειθαρχικό προϊστάμενο του υπαλλήλου να του κινήσει την πειθαρχική δίωξη για μη συνεργασία με το Συνήγορο. Πάει καλά.
Αλλά μετά το άρθρο λέει, πως αν διαπιστώσει ο Συνήγορος από την έρευνα ότι υπάρχει παράνομη συμπεριφορά του λειτουργού έναντι του πολίτη, τότε ο Συνήγορος διαβιβάζει την έκθεση στο αρμόδιο όργανο και "μπορεί να προκαλέσει την πειθαρχική δίωξη του υπαιτίου".
Τί θα πει "μπορεί να προκαλέσει την πειθαρχική δίωξη του υπαιτίου"; Σημαίνει να ασκήσει ο ίδιος πειθαρχική δίωξη; Αν θέλουμε να καθιερώσουμε αυτό που είναι κάτι πολύ δραστικό, να το πούμε καθαρά. Δηλαδή να αποδεχθούμε, ότι δημιουργούμε δύο πειθαρχικούς προϊσταμένους για τον υπάλληλο που δεν συμπεριεφέρθη καλώς και δεν ικανοποίησε τον πολίτη. Ο ένας πειθαρχικός προϊστάμενος είναι αυτός που έχει στην υπηρεσία του και ο άλλος είναι ο Συνήγορος του Πολίτη, ο οποίος αποκτά πλέον διά του νομοθετήματός μας δικαίωμα άσκησης πειθαρχικής δίωξης. Το θέλουμε αυτό; Αν το θέλουμε πρέπει να το πούμε καθαρά και ίσως πρέπει να το αποφασίσουμε. Αλλιώς η φράση "μπορεί να προκαλέσει την πειθαρχική δίωξη του υπαιτίου" δεν καταλαβαίνω τι εννοεί. Δηλαδή παρακαλεί τον πειθαρχικό προϊστάμενο να ασκήσει πειθαρχική δίωξη; Αυτό δεν έχει αξία.
Αν αποφασίσουμε, ότι δεν θέλουμε να δώσουμε πειθαρχική δικαιοδοσία στο Συνήγορο του Πολίτη, τότε τουλάχιστον ας βγάλουμε αυτήν την απαράδεκτη φράση "μπορεί να προκαλέσει" που δεν λέει τίποτα και ας πούμε "ζητεί την πειθαρχική δίωξη του υπαλλήλου". Οπότε αυτό σημαίνει ότι απαιτεί από τον πειθαρχικό προϊστάμενο του υπαλλήλου να ασκήσει πειθαρχική δίωξη. Το ίδιο ισχύει και για το παρακάτω εδάφιο που λέει "ο Συνήγορος του Πολίτη μπορεί επίσης στις σοβαρές περιπτώσεις να προκαλέσει με έγγραφό του προς το αρμόδιο όργανο την πειθαρχική δίωξη του υπαιτίου". Πάλι δεν καταλαβαίνω. Κάνει αίτηση, εκλιπαρεί τον πειθαρχικό προϊστάμενο να ασκήσει δίωξη;
Λοιπόν, ή θα δώσουμε στο Συνήγορο του Πολίτη δικαίωμα άσκησης πειθαρχικής δίωξης αυτοτελές, ή θα περιλάβουμε μία έκφραση που θα λέει ότι ζητεί την πειθαρχική δίωξη του υπαλλήλου.
'Ένα ακόμα ερώτημα διευκρινιστικό. Στην παράγραφο 5 ορίζεται ότι όταν ζητεί πληροφορίες ο Συνήγορος, μπορεί να του αρνηθούν τα έγγραφα που ζητεί, αν χαρακτηριστούν ως αφορώντα την Εθνική 'Άμυνα, τη δημόσια ασφάλεια και τις διεθνείς σχέσεις. Εκεί μπορεί να υπάρξει άρνηση, αλλά ποιος θα κρίνει αν είναι δικαιολογημένη; Η υπηρεσία αυθαιρέτως ανακοινώνει π.χ. στον Συνήγορο του Πολίτη ότι "δε σας δίνω το έγγραφο που ζητάτε διότι αναφέρεται στην Εθνική 'Άμυνα ή στις διεθνείς σχέσεις της Χώρας". Πρέπει να βρούμε, λοιπόν, μια αρχή η οποία θα επιλύσει τη διαφορά.