ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΜΗ'-12 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1997(Ν.2557/1997):Συζήτηση άρθρων Σ.Ν. Υπ. Πολιτισμού "Θεσμοί,μέτρα και δράσεις πολιτιστικής ανάπτυξης"
Η ενότητα που συζητούμε, επιβεβαιώνει το γενικό χαρακτηρισμό του νομοσχεδίου. Υποτίθεται ότι είναι ένα νομοσχέδιο πολιτιστικής ανάπτυξης, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα νομοσχέδιο υποκατάστασης του Υπουργείου Πολιτισμού, διότι με τις διατάξεις αυτές, τις οποίες συζητούμε, δημιουργείται στην πραγματικότητα ένα πολυπλόκαμο παραυπουργείο πολιτισμού, αποτελούμενο από ποικίλους φορείς ιδιωτικού δικαίου -εδώ δεν έχουμε αντίρρηση και θα αναφερθώ σε αυτό- στους οποίους ανατίθεται η άσκηση μέρους σημαντικών τομέων της πολιτιστικής πολιτικής, που κανονικά ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού. Υπαινίχθηκα ήδη ότι κάτι τέτοιο δεν θα ήταν κακό. Και πράγματι η αποκέντρωση του Υπουργείου Πολιτισμού και η ανάθεση μέρους της πολιτιστικής πολιτικής σε άλλους φορείς που λειτουργούν με τους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου, δεν είναι κακό. Και έχει γίνει. Νομίζω όμως ότι ένα τέτοιο σοβαρό εγχείρημα που γίνεται με αυτό το νομοσχέδιο σε τέτοια έκταση, θα έπρεπε να γίνει πιο μελετημένα και με μεγαλύτερη σοβαρότητα. Εγώ η ίδια είμαι η πρώτη που δημιούργησα ένα φορέα ιδιωτικού δικαίου, αυτόν της χρηματοδότησης των αρχαιολογικών έργων, όπου, κύριε Υπουργέ, κάνατε και μία παρέμβαση με τη δημιουργία μίας θέσης διευθυντού. Αυτό έγινε από τη μεγάλη και έντονη ανάγκη να χρηματοδοτούνται και να διεξάγονται τα αρχαιολογικά έργα με μεγαλύτερη ευλυγισία και ευκινησία και μάλιστα τότε για να αφαιρεθεί η χρηματοδότηση μέσω της αρχαιολογικής εταιρείας.
Συνεπώς το βασικό εγχείρημα δεν είναι κακό. Αλλά αυτή η αποκέντρωση της πολιτιστικής πολιτικής πρέπει να γίνεται υπό μία απαράβατη προϋπόθεση, ότι την πραγματική εποπτεία, όχι την εποπτεία στα χαρτιά, το συστηματικό έλεγχο και όχι τον έλεγχο στα χαρτιά και φυσικά την τελική ευθύνη αυτής της άσκησης της πολιτιστικής πολιτικής από τους ποικιλόνυμους φορείς, την έχει το Υπουργείο Πολιτισμού. Και ποιο Υπουργείο Πολιτισμού; Οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και όχι βέβαια απλώς το υπουργικό γραφείο.
Με όλους αυτούς τους φορείς που δημιουργούνται εδώ πέρα, εμένα μου δημιουργείται η εύλογη απορία. Οι αντίστοιχες διευθύνσεις του Υπουργείου Πολιτισμού τι θα κάνουν; Η διεύθυνση γραμμάτων, τι έχει να κάνει έπειτα απ' όλο αυτόν τον κυκεώνα που δημιουργείται με το άρθρο 1; Η διεύθυνση καλών τεχνών -βλέπω μάλιστα τον πολύ άξιο διευθυντή της να βρίσκεται σ' αυτήν την Αίθουσα- τι ρόλο θα παίζει μετά από αυτό το νομοσχέδιο;.
'Έχω την αίσθηση -κι εκεί οδηγούμεθα- ότι το Υπουργείο Πολιτισμού υποβαθμίζεται σε μία διεκπεραιωτική υπηρεσία, η οποία θα συντάσσει τις αναγκαίες διοικητικές πράξεις και θα τις προωθεί στο Εθνικό Τυπογραφείο.
Νομίζω ότι το εγχείρημα είναι σημαντικό. Η κατεύθυνση σε γενικές γραμμές μπορεί να είναι σωστή, αλλά δεν εκτελείται σωστά, διότι ο σκοπός δεν είναι να αποδυναμώσουμε και να περιθωριοποιήσουμε το Υπουργείο Πολιτισμού. Αν θέλουμε κάτι τέτοιο, να το πούμε ευθέως.
Ο σκοπός πρέπει να είναι να αποκεντρώσουμε την πολιτιστική πολιτική προς ιδιωτικούς φορείς, αλλά να ενισχύσουμε τον κατευθυντικό και ελεγκτικό ρόλο του Υπουργείου Πολιτισμού. Δυστυχώς, αυτά δεν συμβαίνουν εδώ πέρα και με αυτά, που θα σας πω, θα φανεί ακόμα περισσότερο, διότι έτσι όπως δημιουργούνται αυτοί οι φορείς, με τυχαία κριτήρια και μάλλον τοπικιστικά -εάν κρίνω και από την επικέντρωση όλων στη Θεσσαλονίκη-δημιουργείται ένα πολιστιστικό χάος. Αυτό το χάος και κάθε χάος, όπως ξέρετε, δημιουργεί σκότος. Σκότος υπάρχει πράγματι στο πώς θα λειτουργούν, παραδείγματος χάρη οι προσλήψεις. Τώρα, το ότι παρεμβάλλεται κάπου ο νόμος 2190, δεν αποτελεί εγγύηση, διότι δεν παρεμβάλλεται παντού. Υπάρχουν πολλές προσλήψεις, που γίνονται εκτός νόμου 2190.
Επίσης, υπάρχει σκότος, όσον αφορά τη χρηματοδότηση, γιατί όλοι αυτοί οι φορείς χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Μπαίνουν βέβαια και διάφορα άλλα, δωρεές κλπ., αλλά βασικά, χρήματα κρατικά θα διαχειρίζονται. Πώς θα ελέγχονται; Με τους ορκωτούς λογιστές, λέει μέσα. Φθάνουν; Δεν φθάνουν. Το σύστημα των ορκωτών λογιστών λειτουργεί με άλλον τρόπο. Και μόνο αν κρίνει ο Υπουργός Δικαιοσύνης αναγκαίο, διατάσσει έκτακτο έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Είναι πολύ σοβαρό το θέμα. Με την εξάπλωση του δημοσίου στους ιδιωτικούς φορείς, αν ταυτόχρονα δεν επεξεργαστούμε ένα ειδικό σύστημα ελέγχου αυτών των φορέων -που δεν μπορεί να είναι του Ελεγκτικού Συνεδρίου, διότι γι' αυτό γίνονται αυτοί οι φορείς, να ξεφεύγουν από το Ελεγκτικό Συνέδριο και μέχρι ενός σημείου είναι σωστό αυτό- εάν δεν δημιουργήσουμε έναν ad hoc ελεγκτικό μηχανισμό, φοβούμαι ότι μπαίνουμε σε πολύ μεγάλες περιπέτειες.
Το άρθρο 1 αφορά το βιβλίο. 'Έχετε δίκιο, κύριε Υπουργέ. Η παράγραφος 1 του άρθρου 1 μιλάει έμμεσα για την πολυπόθητη εθνική πολιτική βιβλίου, που ζητείται αιώνες τώρα από όλους τους φορείς του βιβλίου και είναι σωστό. Λέτε ότι θα είναι σε συνεργασία με το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και κάθε συναρμόδιο κρατικό φορέα. Επιχειρήσατε να συνεργαστείτε; Δεν νομίζω ότι θα το κατορθώσετε.
Εδώ υπάρχει ένα ειδικό ζήτημα. Τι θα γίνει, επιτέλους, με τις βιβλιοθήκες; Είναι δυνατόν οι βιβλιοθήκες, που είναι το βασικό εργαλείο άσκησης πολιτικής βιβλίου, να ανήκουν στο Υπουργείο Παιδείας και το Υπουργείο Πολιτισμού -τώρα οι άλλοι φορείς που δημιουργείτε- να σχεδιάζουν την πολιτική βιβλίου; Για επιχειρείστε να τις πάρετε, και εμείς, εγώ τουλάχιστον προσωπικά, θα επικροτήσω την προσπάθειά σας, ώστε τουλάχιστον να γίνει κάτι και γι' αυτήν την Εθνική Βιβλιοθήκη, ο τρόπος λειτουργίας της οποίας εξακολουθεί να είναι πάρα πολύ καθυστερημένος.
Από εκεί και πέρα, ενισχύεται φυσικά το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Πράγματι, κάνει καλή δουλειά και έχει αναπτύξει πολλές πρωτοβουλίες. 'Όμως διαβάζουμε παρακάτω ότι με προγραμματική σύμβαση, που συνάπτεται μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και σωματείων -ποιων;- του χώρου της λογοτεχνίας και του βιβλίου, ιδρύεται παραδείγματος χάρη το λογοτεχνικό αρχείο Θεσσαλονίκης. Με σύμβαση ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες, που δεν τις ξέρουμε.
Αυτό θα μπορεί να λειτουργεί -από ό,τι αντιλαμβάνομαι- με τους δικούς του κανόνες, οι οποίοι από παραπομπή σε παραπομπή φθάνουν σε κάποια άγνωστα σωματεία τελικά. Δεν ιδρύεται όμως μόνο το Λογοτεχνικό Αρχείο Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια μπορούν να λαμβάνονται και άλλες πρωτοβουλίες, όπως το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου να συστήνει και να συμμετέχει σε εταιρίες και κοινοπραξίες οιασδήποτε μορφής σε νομικά πρόσωπα, σε φορείς και επιχειρήσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και να συνάπτει προγραμματικές ή άλλες συμβάσεις με ελληνικούς ή ξένους φορείς.
Αντιλαμβάνεστε σε τι χάος οδηγούμεθα; Καλή και άγια η δουλειά που κάνει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, αλλά ο νόμος ανοίγει πόρτες. Και σας απαντώ, ότι εδώ μέσα όλοι αυτοί που θα απασχολούνται, δεν νομίζω ότι θα προσλαμβάνονται με το ν. 2190, παρ' όλο που θα πληρώνονται χρήματα του κράτους. Υπάρχουν και άλλα βέβαια εδώ που θα μπορούσε να πει κανείς, αλλά δεν φτάνει ο χρόνος.
Πάω παρακάτω, στο άρθρο 2, με το οποίο ιδρύονται δύο μουσεία σύγχρονης τέχνης. Καλώς ιδρύεται το Μουσείο της Θεσσαλονίκης γιατί υπάρχει υποδομή, υπάρχει ένα κτίριο, υπάρχουν οι προϋποθέσεις. Ξαφνικά όμως, μας προκύπτει και Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα. Το "ξαφνικά" δεν το λέμε γιατί δεν υπάρχει αίτημα. Είναι ένα αίτημα που υποβάλλεται επί χρόνια εντόνως. Αλλά έτσι δημιουργείται ένα μουσείο; Δηλαδή, με ένα νόμο ιδρύουμε ένα εθνικό μουσείο χωρίς καμία προϋπόθεση από πλευράς κράτους; Μπορούμε λοιπόν, να απαλλαγούμε από τον πειρασμό και να μη σας πούμε ότι εδώ εξαπολύετε ένα πυροτέχνημα και δίνετε δήθεν μία απάντηση σ' αυτήν τη θλιβερή ιστορία του Μουσείου Γουλανδρή; Διότι αυτό το εθνικό μουσείο που το ονομάζετε σύγχρονης τέχνης είναι πραγματικά στον αέρα. Είναι για να πούμε "να, κυρία Γουλανδρή, εμείς ιδρύουμε το κρατικό μουσείο και επομένως δεν σε έχουμε ανάγκη και μη μας πολυενοχλείς", όπως περίπου αυτήν την εικόνα έδωσε το Υπουργείο. Βέβαια, εδώ πια τα πάντα γίνονται -διοικητικά συμβούλια, διευθυντές- με απόφαση του Υπουργού χωρίς καμία δέσμευση. Τα μουσεία αυτά μπορούν να δημιουργούν και αυτοτελή τμήματα, που λέγονται Κέντρα Σύγχρονης Τέχνης, Θα έχουν εσωτερικό κανονισμό όπως και τα κυρίως μουσεία, οι οποίοι κανονισμοί δημιουργούνται με κοινή απόφαση των Υπουργών κλπ. Δηλαδή είναι ή δεν είναι στον αέρα τελείως ανεξέλεγκτα και αφημένα στην πρωτοβουλία του Υπουργού;
Οι προσλήψεις, πάλι χωρίς το ν.2190 θα γίνονται και εδώ. Πρέπει να σας βρω αμέσως και τη διάταξη που το λέει. Βέβαια, τα χρήματα, από πού θα προέρχονται; Από κρατική επιχορήγηση. Επίσης, βλέπουμε ότι αυτά τα μουσεία θα τα ελέγχει ορκωτός λογιστής και ο Υπουργός Πολιτισμού θα παραγγέλνει, μόνο οποτεδήποτε το κρίνει αναγκαίο έκτακτο έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο ή το Υπουργείο Οικονομικών. Και apropo, αυτούς τους διευθυντές, που εσείς, θα τους ορίσετε στα μουσεία, διευθυντές που πρέπει να έχουν προσόντα ιδιαίτερα, θα τους επιλέγετε έτσι με μια απόφαση; Γιατί; Δεν πρέπει να βάλετε μέσα να γίνεται η επιλογή έπειτα από προκήρυξη; Δεν υπάρχει στην ισχύουσα νομοθεσία αυτό το πράγμα. Kαι εγώ όταν κάλυψα τη θέση διευθυντού της Εθνικής Πινακοθήκης, μπορούσα να πάρω όποιον ήθελα να τον κάνω διευθυντή, αλλά έκανα μία στοιχειώδη προκήρυξη. Υπέβαλαν αιτήσεις. 'Έκανα μια συνέντευξη τύπου και είπα, ότι αυτοί υπέβαλαν υποψηφιότητα, αλλά εγώ διαλέγω αυτόν και διάλεξα, όπως ξέρετε, την κατά πάντα άξια Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, που χαίρομαι που και εσείς την εκτιμήσατε και παρατείνατε τη θητεία της. Να ορίσετε οι διευθυντές να επιλέγονται με προκήρυξη.
'Έρχομαι στο άρθρο για τα θέατρα και το χορό. Δημιουργείτε νέα κρατικά βραβεία καθώς και το κρατικό βραβείο "Μελίνα Μερκούρη". Συμμερίζομαι απόλυτα τις απόψεις της εισηγήτριάς μας. Mε ένα κρατικό βραβείο χορού δεν θα έπρεπε επιτέλους να τιμήσουμε και το δημοτικό χορό; Λέτε ότι τα κρατικά βραβεία χορού απονέμονται στον τομέα του κλασικού μπαλέτου, του μοντέρνου και του σύγχρονου χορού". Τον δημοτικό χορό δεν θα έπρεπε να τον τιμήσουμε; Τόση δραστηριότητα, τόσος οργασμός υπάρχει στην Ελλάδα γύρω από το δημοτικό χορό. Για σκεφθείτε μήπως θα έπρεπε να δημιουργήσουμε ένα τέτοιο κρατικό βραβείο.
Εν τέλει, θα ήθελα να επανέλθω στην πρόταση που έκανε ο κ. Μάνος και έχει σχέση με αυτά που σας είπα για τους διευθυντές, τους οποίους πρέπει να προσλαμβάνετε έπειτα από προκήρυξη. Τα ονόματα των προσώπων -τα μέτρησε ο κ. Μάνος και νομίζω ότι τα έβγαλε διακόσια είκοσι τέσσερα χθες- που θα επιλέξετε για όλες αυτές τις επιτροπές που υποδηλώνετε, πέραν του ότι, όπως είπατε, θα δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αυτά κατά κάποιο τρόπο θα έπρεπε να αποκτούν και μια δημοσιότητα και να συνοδεύονται από τα βιογραφικά τους και την αιτιολογία της επιλογής. Δεν ξέρω αν θα πρέπει να φθάσω μέχρι του σημείου να πω -δυστυχώς είναι παρά πολλά και πού θα πάμε έτσι- να περνάνε από την Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής. Τουλάχιστον κάπως για τους διευθυντές -δεν μιλάω για τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου-που είναι τα πρόσωπα που στην ουσία διευθύνουν όλους αυτούς τους φορείς, εκεί δεν θα ήταν άσχημο να υπήρχε και μία γνωμοδότηση της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής.[...]
Τα άρθρα 6 και 7 είναι τα σημαντικότερα του νομοσχεδίου. Εδώ δημιουργείται ανώνυμη εταιρεία, εξαφανίζεται το ΤΑΠΑ. Πρέπει να μας εξηγήσετε τι θα γίνει με το ΤΑΠΑ.
Αν τα είπατε στην επιτροπή -εγώ δε μετείχα - δεν αρκεί. Εδώ είναι Ολομέλεια. Ολόκληρο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου που χειρίζεται δισεκατομμύρια, από το οποίο εξαρτώνται οι απαλλοτριώσεις, εκμηδενίζεται. Τουλάχιστον να μας εξηγήσετε σε ποια κατάσταση περιέρχεται, πέραν όλων των άλλων που συνδέονται με την ανώνυμη εταιρεία.