Άννα Μπενάκη-Ψαρούδα, Καθηγήτρια και πρώην Πρόεδρος της Βουλής
Νέο Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
- Τί σημαίνει για εσάς ακόμη μια διάκριση; Αυτή τη φορά η εκλογή σας, ως τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Είναι ένα επιστέγασμα της ακαδημαϊκής μου καριέρας η εκλογή μου στην Ακαδημία Αθηνών. Το επιθυμούσα πολύ και ως αναγνώριση της προσφοράς μου στον κλάδο μου, το Ποινικό Δίκαιο, αλλά και ως μία αφορμή να επιδοθώ σε έναν άλλο τομέα δραστηριότητας και να συμβάλλω και στο σκέλος της έρευνας, αλλά και στο σκέλος της κοινωνικής προβολής της Ακαδημίας Αθηνών. Ως ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα η Ακαδημία πρέπει να είναι παρούσα στα μεγάλα ζητήματα του τόπου και οι θέσεις της να είναι καθοδηγητικές για το κοινωνικό σύνολο. Το αισθάνομαι και ως ένα συμπλήρωμα της πολιτικής μου δράσης, καθώς σε όλη μου τη ζωή αυτό που προσπαθούσα να κάνω είναι να συνδυάσω τη θεωρία με την πρακτική.
- Ποια είναι η άποψή σας για τις αλλαγές στο σύστημα εισαγωγής στα Πανεπιστήμια; Θεωρείτε τις μεταρρυθμίσεις αυτές ικανές να φέρουν τέλος σε φαινόμενα όπως αυτό της παραπαιδείας;
Επειδή έχω ασχοληθεί στο παρελθόν με την πολιτική μου ιδιότητα με τα θέματα της Παιδείας, ξέρω ότι αυτό το σύστημα δεν είναι κάτι καινούργιο. Είχε συζητηθεί πολλές, η επιλογή των σπουδαστών και η κατανομή τους σε σχολές να μεταφερθεί έναν χρόνο αργότερα και να ανατεθεί στα πανεπιστήμια. Είμαι της άποψης ότι μπορούμε να το δοκιμάσουμε και αυτό. Έχουμε δοκιμάσει πολλά συστήματα και τα παιδιά έχουν ταλαιπωρηθεί, αλλά αν αυτό το σύστημα προετοιμαστεί σοβαρά, δεν δεχθεί δηλ. η πολιτική ηγεσία να το θέσει σε εφαρμογή χωρίς να έχει μελετήσει όλες τις παραμέτρους, και εάν προηγηθεί αρκετός χρόνος προετοιμασίας των παιδιών για το νέο σύστημα, θα μπορούσε να δοκιμαστεί χωρίς κλυδωνισμούς. Δεν μπορώ να κάνω καμία πρόβλεψη, γιατί ενδεχομένως και μετά το προπαρασκευαστικό έτος τα ίδια προβλήματα θα υπάρχουν, τα παιδιά, όμως, ίσως να είναι πιο ώριμα για να κάνουν τις επιλογές τους. Ένα σημείο που πρέπει να μελετηθεί σοβαρά είναι πώς, μετά το προπαρασκευαστικό έτος, θα γίνει η κατανομή στα τμήματα κατά τρόπο αδιάβλητο και αξιοκρατικό. Παραπαιδεία όμως θα υπάρχει. Αμφιβάλλω αν ένα έτος είναι ικανό να καλύψει τις μεγάλες ελλείψεις που έχουν τα παιδιά από το Λύκειο. Πρόκειται επομένως για ένα ενδιαφέρον πείραμα που αν προετοιμαστεί σοβαρά μπορεί και να μην έχει βλαβερές συνέπειες. Το πόσο καλές συνέπειες θα έχει θα το δούμε.
- Ποια είναι σήμερα τα βασικά προβλήματα του Ελληνικού Πανεπιστημίου; Χρειαζόμαστε έναν νέο νόμο για τα Πανεπιστήμια και αν ναι ποια πρέπει να είναι η φιλοσοφία του;
Πρέπει να αλλάξουν πολλά πράγματα στα Πανεπιστήμια. Σε συνήθειες και σε νοοτροπία. Μόνο που δεν μπορώ να δεχτώ ότι αυτό μπορεί να γίνει απλά με έναν νόμο, αλλά πρέπει να υπάρξουν διεργασίες που θα προέρχονται συνδυασμένα από το διδακτικό προσωπικό και από τους φοιτητές. Δεν υπάρχει ακόμα το πνεύμα της ακαδημαϊκής κοινότητας ∙ έτσι το βλέπω εγώ απ’ έξω. Πρέπει να δημιουργηθεί λοιπόν συνεργασία μερίδας του ακαδημαϊκού προσωπικού και μερίδας των φοιτητών, ώστε να επιβληθούν στα διαλυτικά στοιχεία. Και δεν αναφέρομαι μόνο στους αντιεξουσιαστές, που αποτελούν ειδική περίπτωση. Υπάρχουν και άλλα στοιχεία μέσα στο πανεπιστήμιο που δεν έχουν τη νοοτροπία της μάθησης, αλλά τη νοοτροπία να φθάσουν γρήγορα στο πτυχίο και όχι πάντα με διαφανείς τρόπους. Όλα αυτά φυσικά θα ρυθμιστούν στο τέλος από κάποιο νόμο. Μέχρις όμως να φτάσουμε σε αυτό πρέπει να γίνει πολλή προεργασία, γιατί ακόμη και αν έρθει μια φωτισμένη πολιτική ηγεσία και πει ορίστε ον νόμος, δεν νομίζω ότι θα μπορέσει να λειτουργήσει.
- Κάνατε λόγο για μια νοοτροπία που λειτουργεί διαλυτικά εντός του πανεπιστημίου. Πώς καλλιεργήθηκε αυτή η νοοτροπία;
Έχω την εντύπωση από τον μεγάλο πληθωρισμό. Υπάρχει πολυάριθμο διδακτικό προσωπικό με αποτέλεσμα να είναι περίπου ανεξέλεγκτο και φυσικά μεγάλος αριθμός φοιτητών που δεν είναι ενεργοί.
- Η θέση του δημόσιου ελληνικού πανεπιστημίου ως θεσμού ποια πρέπει να είναι στη δύσκολη οικονομική περίοδο που διανύουμε;
Θα πρέπει να περιορίσει και αυτό τα έξοδά του. Οι δημόσιοι οργανισμοί πολλές φορές είναι σπάταλοι. Με αυτόν τον τρόπο θα δώσει ένα καλό παράδειγμα προς τα έξω. Δεν θα σωθεί η ελληνική οικονομία με τα ευρώ που θα εξοικονομηθούν, αλλά είναι θέμα γενικής ατμόσφαιρας, να κυριαρχήσει ένα πνεύμα λιτότητας. Πρέπει να περιοριστούν προγράμματα πολυέξοδα που μπορεί να προάγουν την έρευνα, αλλά αυτή την περίοδο μπορεί να φαντάζουν ως πολυτέλεια.
- Ωστόσο η έρευνα σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά σε αυτές τις οικονομικές συνθήκες δεν μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος της οικονομίας;
Αν ανοίξει προς την οικονομία ναι. Αυτό είναι ένα θέμα -δίκοπο μαχαίρι- που έχει συζητηθεί πολύ έντονα, και υπάρχουν πολιτικές παρατάξεις οι οποίες αντιδρούν δυναμικά σε αυτό. Να συμπληρώσω όμως στο προηγούμενο και ότι πρέπει να μάθουν οι διδάσκοντες να δουλεύουν περισσότερο. Έχω την εντύπωση ότι υπάρχει προσωπικό που δουλεύει λίγο και πληρώνεται κανονικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει οι Πρόεδροι και οι Πρυτάνεις να δουν πώς θα αξιοποιήσουν πλήρως το προσωπικό που υπάρχει.
- Ποιοι είναι αυτοί που πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για την οικονομική κατάσταση που έχει βρεθεί η χώρα;
Είναι μεγάλο ερώτημα και δεν μπορεί κανείς να απαντήσει εύκολα. Τελικά όμως η πολιτική ηγεσία είναι αυτή που φέρει την ευθύνη. Το ποιους θα χρησιμοποιήσει για να φτάσει σε τελικές αποφάσεις είναι άλλο δύσκολο θέμα. Επομένως είναι μία υπόθεση πολλών εγκεφάλων και όχι ενός. Πιστεύω ότι τουλάχιστον οι δύο μεγάλες πολιτικές παρατάξεις, θα πρέπει να προετοιμάζονται πολύ εντατικά. Όσο μπορώ να γνωρίζω για τη Νέα Δημοκρατία, ο νέος Πρόεδρος είναι και ο ίδιος ειδήμων σε θέματα οικονομίας και έχει δώσει έμφαση στην ανεύρεση οικονομικών διεξόδων. Θα διατυπώσει άλλωστε τις θέσεις του προσεχώς.
- Ως γυναίκα που τα κατάφερε και διέπρεψε σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο ποια είναι η άποψή σας για τα νέα συνταξιοδοτικά μέτρα που φαίνονται να περιορίζουν τις γυναίκες αναγκάζοντάς τες ίσως να επιλέξουν ανάμεσα σε μητρότητα και καριέρα;
Δεν ανήκω σε εκείνους που πιστεύουν ότι για να ενισχυθούν οι μητέρες πρέπει να βγαίνουν νωρίς στη σύνταξη. Το θέμα είναι κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους καριέρας να έχουν στήριξη από το κράτος. Το να τους λες, επειδή δεν μπορώ να σε στηρίζω φύγε νέα, δυναμική και ικανή από το επάγγελμα, δεν είναι σωστή λύση. Συνεπώς το κέντρο ενδιαφέροντος είναι, πώς θα βοηθηθεί η γυναίκα κατά την επαγγελματική της καριέρα, η οποία πρέπει να φτάνει τόσο ψηλά όσο και του ανδρός. Στην περίοδο της μητρότητας πρέπει να έχει η εργαζόμενη τις απαραίτητες διευκολύνσεις, κάτι που στη χώρα μας υπάρχει, τουλάχιστον στον δημόσιο τομέα, και νομίζω ότι τώρα και στον ιδιωτικό εξισώνονται τα πράγματα…. Αναφορικά με τις μεγαλύτερες ηλικίες των παιδιών πρέπει να δίνονται ευκαιρίες και στους δύο γονείς να είναι δίπλα στο παιδί.
- Το τελευταίο έτος παρακολουθήσαμε φαινόμενα βίας τόσο εντός του πανεπιστημιακού χώρου όσο και εκτός. Θεωρείτε ότι περνάμε κρίση αξιών ως κοινωνία; Η παρούσα κοινωνικό-οικονομική κατάσταση θεωρείτε ότι μπορεί να οξύνει τέτοια φαινόμενα; Τι πρέπει να γίνει για να περιοριστούν αν όχι να καταπολεμηθούν;
Είτε έχουμε περιπτώσεις πραγματικών οικονομικών αδιεξόδων ανθρώπων που φτάνουν στην απόγνωση, είτε έχουμε περιπτώσεις όπου γίνεται εκμετάλλευση της απόγνωσης αυτής -και αυτό είναι το χειρότερο-, μπορεί να οδηγηθούμε σε έξαρση βίας. Σχετικά με τα πανεπιστήμια δεν είναι τόσο οικονομικοί οι λόγοι που γεννούν τέτοια φαινόμενα, όσο η κοινωνική απόκλιση κάποιων ατόμων. Θα πρέπει να φροντίσουμε η οικονομική ανάπτυξη της χώρας να προχωρήσει κανονικά, όχι μόνο με μέτρα λιτότητας, που τα πληρώνουν οι πλέον αδύναμοι, αλλά και με την επιστράτευση και των μεγάλων εισοδημάτων. Να δημιουργηθούν δυνατότητες επενδύσεων ώστε τα κεφάλαια να επενδυθούν και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Δύο πράγματα είναι απαραίτητα για την καταπολέμηση των φαινομένων βίας : η οικονομική ανάπτυξη και η επιστράτευση της πνευματικής ηγεσίας. Οι πνευματικοί άνθρωποι εντός και εκτός πανεπιστημιακού χώρου πρέπει να κινητοποιήσουν τον κόσμο να αισθανθεί ότι δεν είμαστε μια κοινωνία παραδομένη στα χέρια της οικονομίας, αλλά μια κοινωνία που μπορεί να προβάλει υγιείς αντιστάσεις.
- Οι νέοι στην Ελλάδα βιώνουν μία απογοήτευση και ένα άγχος για το μέλλον τους. Νοιώθουν ακόμα ότι οι σπουδές και τα μεταπτυχιακά τους δεν έχουν αντίκρισμα στην αγορά εργασίας, ενώ καλούνται να αποδεχθούν χαμηλούς μισθούς και μειωμένες παροχές. Τι θα λέγατε στους νέους αυτούς που αισθάνονται έτσι;
Καταρχήν να μην παραδίδουν τα όπλα. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εγκαταλείπουν τις σπουδές τους, ανεξάρτητα από το αν το πτυχίο που θα πάρουν σε πρώτη φάση δεν έχει κάποιο αντίκρισμα, κάποτε θα έχει. Δεν πρέπει να σταματάνε πουθενά στις επιδιώξεις τους. Πρέπει επίσης να αποκτήσουν πνεύμα καινοτομίας που τόσο καλλιεργείται στην Ευρώπη, δηλαδή να μην θεωρούν αυτά που έχουν αποκτήσει με τις σπουδές τους ως απαράβατα. Μπορούν να αλλάξουν κατεύθυνση, αυτή είναι μία νοοτροπία που δεν την έχουμε περάσει ακόμα. Για παράδειγμα, ο γονέας θεωρεί ότι το πτυχίο της Νομικής οδηγεί στον δικηγόρο, τον δικαστή και τον ακαδημαϊκό δάσκαλο. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Ένα πτυχίο Νομικής οδηγεί οπουδήποτε φτάνει να υποστεί εξειδίκευση, επεξεργασία και προσαρμογή.
- Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να συμπληρώσετε;
Ίσως θα έπρεπε να πούμε ότι οι πανεπιστημιακοί πρέπει να τολμούν λίγο περισσότερο να αναλαμβάνουν κάποιες ευθύνες. Απέναντι σε αυτήν την έκρυθμη κατάσταση θα πρέπει να είναι πιο αποφασιστικοί και απόλυτοι. Βέβαια αυτό το λέω με κάθε επιφύλαξη, καθώς όποιος είναι έξω από τον χορό χορεύει ωραία. Η εξωτερική εικόνα όμως που εκπέμπεται είναι ότι υπάρχει ατολμία και ο κόσμος έχει αυτήν την εντύπωση. Σε συνεργασία μεταξύ τους θα πρέπει ίσως να γίνουν πιο τολμηροί.