ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΚΕ'-30.8.2001: Πρόταση νόμου ΠΑΣΟΚ αρμοδιότητας του Υπ. Πολιτισμού"Για την προστασία των μνημείων"
Η πρόταση των συναδέλφων του ΠΑΣΟΚ είναι σημαντική κατά τούτο: Ότι φέρνει για συζήτηση ένα υπαρκτό πρόβλημα που έχει πάρα πολλές όψεις και έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Ίσως αυτό είναι και το μειονέκτημά της, ότι ασχολείται μ' ένα περιορισμένο κομμάτι του προβλήματος και κατά τρόπο θα έλεγα αποσπασματικό, χωρίς να συνδέεται οργανικά με το σύνολο της νομοθεσίας που διέπει την προστασία των μνημείων και ειδικά για τα έργα τέχνης που βρίσκονται εκτεθειμένα σε δημόσιους χώρους.
Με αυτήν την έννοια λοιπόν, λόγω της αποσπασματικότητας και μερικότητας του νομοθετήματος, δεν μπορούμε να το ψηφίσουμε, αλλά πρέπει να το επαινέσουμε. Νομίζω ότι θα έγινε ήδη λόγος από πλευράς Νέας Δημοκρατίας, διότι δεν άκουσα τη συνάδελφο που έθεσε τις θέσεις.
Οι παρατηρήσεις μου ως προς την πρόταση νόμου είναι οι εξής: Διαθέτουμε ήδη στον Ποινικό Κώδικα μια διάταξη η οποία τιμωρεί με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους τη φθορά μνημείων που έχουν καλλιτεχνική, ιστορική και αρχαιολογική αξία και η ποινή είναι βέβαια αρκετά τσουχτερή. Το μειονέκτημα της διάταξης αυτής, είναι ότι δεν κάνει καμία διαβάθμιση όσον αφορά την αξία του προσβαλλομένου αντικειμένου, διότι όπως τονίστηκε κιόλας, οι καλλιτεχνικές και ιστορικές αξίες των μνημείων είναι διαφορετικής διαβάθμισης. Θα μπορούσε εκεί τουλάχιστον να προστεθεί μια διάταξη η οποία θα καθιστά επιβαρυντική περίπτωση το γεγονός ότι το αντικείμενο που προσεβλήθη είναι ιδιαίτερης ιστορικής, αρχαιολογικής ή καλλιτεχνικής αξίας. Και εκεί θα μπορούσε να μπει ως ποινή η κάθειρξη, οπότε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πρότασης θα εκαλύπτετο.
Μπορεί να το σκεφθεί ο κύριος Υπουργός, ανεξάρτητα από τον αρχαιολογικό νόμο, στον οποίο θα αναφερθώ αμέσως.
Ένα μειονέκτημα της πρότασης νόμου είναι επίσης αυτό: Μιλάει για ανδριάντες, προτομές και μνημεία που έχουν τοποθετηθεί σε δημόσιους χώρους, χωρίς να αναφέρεται καν στην καλλιτεχνική αξία των μνημείων. Και ξέρουμε ότι τοποθετούνται ανδριάντες, προτομές και εν γένει μνημεία σε δημόσιους χώρους, από όργανα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, χωρίς πάντοτε να είναι εξασφαλισμένη και η ιστορικότητα και η καλλιτεχνική αξία.
Ένα άλλο θέμα που θέτει επιτυχώς η πρόταση νόμου και θα έπρεπε ο κύριος Υπουργός να το προσέξει, είναι το ειδικότερο θέμα που αφορά το πανεπιστημιακό άσυλο. Νομίζω ότι η πρόταση των συναδέλφων που έφεραν την πρόταση νόμου ήταν ακριβώς η προστασία των μνημείων που βρίσκονται στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, χώρο που θεωρείται ότι ανήκει στο πανεπιστημιακό άσυλο. Τα μνημεία αυτά έχουν γίνει αντικείμενο προσβολών. Όλοι τις έχουμε ζήσει και τις έχουμε αποδοκιμάσει.
Το πανεπιστημιακό άσυλο δεν μπορούμε να το συζητήσουμε σήμερα. Είναι ένα τεράστιο θέμα. Ενώ είναι κοινή πεποίθηση ότι πρέπει να οριοθετηθεί και προσδιοριστεί η λειτουργία του, κανένας πολιτικός δεν παίρνει την πρωτοβουλία και δεν έχει το κουράγιο να φέρει μία διάταξη περιορισμού του πανεπιστημιακού ασύλου στις σωστές του διαστάσεις, δηλαδή στο μέτρο που εξυπηρετεί την ελευθερία της διάδοσης των ιδεών, τη διδασκαλία και την έρευνα.
Εδώ όμως, οι συνάδελφοι έχουν μία πολύ ωραία ιδέα. Λένε ότι δημόσιος χώρος είναι και εκείνος ο ανοικτός ή κλειστός χώρος για τον οποίον ισχύει το πανεπιστημιακό άσυλο. Δεν ξέρω, ίσως θα ήταν καλή ιδέα να θεσμοθετήσουμε μία διάταξη, χωρίς να θίξουμε γενικώς το πανεπιστημιακό άσυλο, και να πούμε ότι οι χώροι που ανήκουν στο πανεπιστημιακό άσυλο αλλά είναι σε δημόσια χρήση, όπως είναι τα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, δεν έχουν την προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου. Επιτέλους, να εφαρμοστεί ό,τι ισχύει σε όλους τους δημόσιους χώρους ακόμη και αν ο συγκεκριμένος δημόσιος χώρος θεωρείται ότι ανήκει στο πανεπιστήμιο κατά κυριότητα. Δεν αφαιρείται από το πανεπιστήμιο, αλλά τουλάχιστον δίνεται η δυνατότητα αυξημένης προστασίας του εκτός των δεσμευτικών προϋποθέσεων του πανεπιστημιακού ασύλου. Αυτή είναι μία καλή ιδέα που μπορούμε να τη συγκρατήσουμε και να τη θυμηθούμε, αν κάποιος πολιτικός τολμήσει να φέρει διάταξη για το πανεπιστημιακό άσυλο.
Γι' αυτούς τους λόγους, λοιπόν, δεν μπορούμε να δώσουμε θετική ψήφο σε αυτήν τη διάταξη.
Έρχομαι στα θέματα που έθεσε ο κύριος Υπουργός και στην επιτροπή. Αρχαιολογικός νόμος, δηλαδή νόμος προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Πρέπει να δηλώσω ότι ο κύριος Υπουργός στην προηγούμενη υπουργία του προχώρησε το θέμα του αρχαιολογικού νόμου και ήταν θετικός από άποψη συνεργασίας. Ζήτησε να συνεργαστεί με τα κόμματα και στο τελευταίο στάδιο είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε μαζί του και με τους αρμοδίους για ορισμένες ρυθμίσεις. Καταλήξαμε σε ορισμένες συμφωνίες, αλλά τελικά άλλαξε ο Υπουργός δεν προχώρησε το θέμα. Δεν γνωρίζουμε τι έκαναν οι επόμενοι συνάδελφοί του, διότι δεν έδειξαν διάθεση συνεργασίας με τα άλλα κόμματα. Ευελπιστούμε τώρα που είναι πάλι ο ίδιος και θέλει να προχωρήσει το θέμα, να έχουμε την απαιτούμενη συνεργασία.
Ειδικά όμως, τώρα θέλω να τονίσω την ανάγκη να εγκύψουμε στο θέμα της προστασίας του πολίτη έναντι του ευλόγου και σημαντικότατου καθήκοντος που έχουμε της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Πρέπει να προστατεύονται τα μνημεία, πρέπει να μπαίνουν οι δεσμεύσεις, πρέπει να απαγορεύουμε την αλόγιστη οικοδόμηση ή χρήση γης, όταν κινδυνεύουν αρχαιολογικοί χώροι. Αλλά μέχρι ποίου σημείου θα φτάσει αυτή η προστασία. Διότι υπάρχουν δεσμεύσεις αρχαιολογικές -μερικές ελαφρά τη καρδία- που έχουν επιβληθεί με τις διάφορες ζώνες. (αναφέρομαι κυρίως στη ζώνη Α΄, όπου απαγορεύονται τα πάντα), δεσμεύσεις που χρόνια και χρόνια ταλαιπωρούν πολίτες κατά κανόνα δεν λειτουργούν με την αρχή τις ισότητας. Αλλού υπάρχει κάποια ελαστικότητα, ίσως και με κοινωνικά λεγόμενα κριτήρια, και αλλού δεν υπάρχει.
Γι' αυτό εμείς θεωρούμε αρνητικό το γεγονός ότι στο Σύνταγμα δεν μπήκε η διάταξη που εμείς είχαμε προτείνει, οι πολεοδομικοί περιορισμοί στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και οι αρχαιολογικοί να εμπίπτουν στους περιορισμούς της απαλλοτρίωσης. Δηλαδή οι δεσμεύσεις αυτές να δημιουργούν υποχρέωση αποζημίωσης.
Αφού δεν μπήκε, στο Σύνταγμα, τουλάχιστο στο νόμο που φτιάχνετε με κοινό νόμο, ας υπάρξει μια πρόβλεψη ώστε όταν αυτές οι δεσμεύσεις φτάνουν στο απροχώρητο, δηλαδή συνιστούν δήμευση περιουσίας, να λειτουργούν οι κανόνες της απαλλοτρίωσης αν όχι ως προς τις προθεσμίες -δηλαδή να μπορεί αμέσως να οικοδομηθεί ή να καλλιεργηθεί μια έκταση- αλλά πάντως να δίνεται αποζημίωση. Δεν είναι δυνατόν η προστασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς να λειτουργεί εις βάρος κάποιων και να μη λειτουργεί εις βάρος του κοινωνικού συνόλου και ολόκληρου του κράτους, το οποίο οφείλει να πληρώνει τις ανάλογες αποζημιώσεις.
Το ΚΑΣ σύσσωμο σήμερα ή αύριο πηγαίνει στη Μήλο. Θα σας παρακαλούσα, κύριε Υπουργέ, να ασχοληθείτε προσωπικά και να δείτε τις περιπτώσεις με τις οποίες θα ασχοληθούν, τι έχει κηρυχθεί ως ζώνη Α΄ και πώς λειτουργεί αυτή η ζώνη Α΄ επιλεκτικά στη Μήλο και σε συγκεκριμένη περιοχή -για να μην λέω ονόματα- υπέρ κάποιων και εις βάρος κάποιων.
Το τελευταίο που ήθελα να σας πω, -και γυρεύω κάποια απάντηση γιατί δεν έχουμε αυτήν τη στιγμή κοινοβουλευτικό έλεγχο μέχρι τον Οκτώβριο- είναι το θέμα των μουσείων.
Η κ. Καλατζάκου σας είπε, απ' ό,τι πληροφορήθηκα, την κατάσταση που επικρατεί και την ξέρετε ο ίδιος. Θα ήθελα όμως να εντοπίσω το ενδιαφέρον στο Μουσείο της Ακροπόλεως. Τι γίνεται με αυτόν το διαγωνισμό, κύριε Υπουργέ; Οι πληροφορίες μας λένε ότι ήδη υπήρξε μια θορυβώδης παραίτηση και αποχώρηση ενός πολύ σημαντικού τεχνικού γραφείου που μετέχει σε αυτόν το διαγωνισμό -δεν ξέρω αν έχει φθάσει στα χέρια σας- και καταγγέλλει πράγματα που δεν στηρίζουν τη διαφάνεια. Ξέρω ότι δεν είστε αποκλειστικά αρμόδιος -υπάρχει και το Ίδρυμα, ο Οργανισμός του Μουσείου της Ακροπόλεως- αλλά είστε ο εποπτεύων Υπουργός. Δέκα μήνες χρειάστηκε το Υπουργείο για να μελετήσει τις πρώτες υποψηφιότητες που υπεβλήθησαν. Και αφού επέλεξε κάπου δέκα με δεκαπέντε γραφεία, τους δίνει προθεσμία μόνο τριών μηνών. Αυτό και μόνο κάτι λέει. Προκηρύσσει το διαγωνισμό και δεν λέει ποια θα είναι η κριτική επιτροπή, η οποία θα επιλέξει τις τελικές προσφορές. Αυτό δεν δημιουργεί κάποια ερωτηματικά; Γιατί δεν ελέχθη απ' αρχής ποια θα είναι;
Αυτά δεν τα λέω για να ψέξω εσάς, αλλά σε όλους μας δημιουργείται μια υποψία. Μήπως έχουν βρεθεί ή έχει βρεθεί κιόλας το γραφείο που το ξέρει ήδη πιο καλά αυτά και στα γρήγορα θα μπορεί να συγκεντρώσει την πιο αξιόπιστη προσφορά; Επειδή πρόκειται για ένα μουσείο-μνημείο, αυτά πρέπει να τεθούν και θα πρέπει να απαντηθούν ή σήμερα ή όποτε άλλοτε ο κύριος Υπουργός θα ασχοληθεί με το θέμα και θα δώσει τις δέουσες απαντήσεις.