ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΡΞΒ'-2 ΜΑΪΟΥ 2001(Ν.2915/2001):Σχέδιο νόμου Υπ. Δικαιοσύνης"Επιτάχυνση της πολιτικής διαδικασίας και λοιπές ρυθμίσεις"
Θα ήθελα να πω δυο λόγια από τη θέση μου, γιατί είναι συμπληρωματικά σε όσα είπαν μέχρι τώρα οι συνάδελφοι όλων των κομμάτων.
Ισχύουν και ασπάζομαι απολύτως τις επιφυλάξεις για το πρόβλημα που δημιουργείται από την εφαρμογή του νέου νόμου σε σχέση με την υποδομή. Η ανεπάρκεια δηλαδή της υποδομής σε πρόσωπα και τεχνικά μέσα, η παντελής σχεδόν έλλειψη μηχανοργάνωσης σε ό,τι αφορά στη διαδικασία θα δημιουργήσουν τέτοια προβλήματα που θα ξεπεράσουν και το σκοπό του νομοθετήματος.
Ήθελα όμως ακριβώς εξαιτίας αυτής της έλλειψης υποδομής να επισημάνω και σε θεωρητικό, ας πούμε, επίπεδο κάποια άλλα προβλήματα που δημιουργούνται και που προσωπικά εμένα μου προκαλούν κάποιους ενδοιασμούς. Θα ήθελα ειδικά τη γνώμη του κυρίου Υπουργού, ο οποίος είναι καθηγητής του Αστικού Δικαίου και πολύ περισσότερο ειδήμων απ' ό,τι εγώ, -ίσως και άλλοι συνάδελφοι που ασχολούμαστε περισσότερο με την ποινική δίκη- στα θέματα της αστικής δίκης. Διαβλέπω δηλαδή εκ των διατάξεων αυτών και εκ της ελλείψεως υποδομής μια σύγχυση πλέον μεταξύ ποινικής και αστικής διαδικασίας και μία σημαντική προσέγγιση της αστικής δίκης προς τους κανόνες που ισχύουν στην ποινική δίκη. Για ποιο λόγο;
Στην ποινική δίκη ξέρουμε ποιες είναι οι αρχές που εφαρμόζονται: Είναι η αρχή της αμεσότητας, η αρχή της προφορικότητας και η αρχή της ελεύθερης εκτίμησης των αποδείξεων. Με τον τρόπο που θα γίνεται η αστική δίκη βλέπω τα ίδια να ισχύουν και στην αστική δίκη. Ενώ δηλαδή εκεί προέχει η αρχή της έγγραφης απόδειξης, τελικά εδώ το προβάδισμα θα δοθεί στην αμεσότητα και στην προφορικότητα και θα τεθεί σε ήσσονα μοίρα το έγγραφο, το οποίο αποτελεί και τη βάση της αστικής δίκης.
Τι θα γίνεται δηλαδή; Αυτή η επιφύλαξή μου αφορά βέβαια όχι στις προτάσεις, οι οποίες θα κατατίθενται και θα αποτελούν τα σημαντικά δικόγραφα επί των οποίων θα στηριχθεί η δικανική κρίση, αλλά αναφέρεται στην εξέταση των μαρτύρων. Οι μάρτυρες στην αστική δίκη δεν θέλω να πω ότι έχουν μεγαλύτερη σημασία απ' ό,τι στην ποινική. Την ίδια σημασία έχουν, αλλά ο τρόπος αντιμετώπισης και εκτίμησης του περιεχομένου της μαρτυρικής κατάθεσης είναι διαφορετικός.
Στην αστική δίκη ξέρουμε ότι, επειδή δεν έχουμε μηχανοργάνωση, δεν έχουμε μαγνητοφώνηση και αυτόματη καταγραφή των μαρτυρικών καταθέσεων, όπου θα γράφονταν όλα, θα δημιουργηθούν προβλήματα. Στην ποινική δίκη ο γραμματέας γράφει ό,τι προσέξει, ό,τι θεωρήσει ότι είναι σημαντικό για τη δίκη και ό,τι προλάβει. Ξέρουμε όλοι ότι γράφονται τα μισά και λιγότερα από τα μισά και ότι πολλές φορές γράφονται τα επουσιώδη και όχι τα ουσιώδη. Αλλά δεν χάθηκε κι ο κόσμος, αν δεν γραφτούν στα Πρακτικά της ποινικής δίκης όλα, διότι σημασία έχει η εικόνα που σχηματίζει ο δικαστής από το μάρτυρα, σημασία έχουν κι εκείνα τα οποία συμπεραίνει ο δικαστής μόνος του από την παρουσία του μάρτυρος και των διαδίκων στο δικαστήριο και η απόφασή του βγαίνει εκείνη την ώρα στηριγμένη στην εικόνα, δηλαδή στην αμεσότητα και στην προφορικότητα.
Και δεν έχει σημασία στην ποινική δίκη τόσο τι θα γράψει διότι, πρώτον, η απόφαση θα βγει εκεί, στο δεύτερο βαθμό διαδικασίας. Στο δεύτερο βαθμό κατ' ουσίαν εξέτασης της υπόθεσης δεν παίζουν ρόλο οι μαρτυρικές καταθέσεις, διότι ξαναγίνεται η δίκη από την αρχή και πάλι η προφορική και άμεση διαδικασία έχει σημασία. Και στον 'Άρειο Πάγο παίζουν ακόμη λιγότερο ρόλο οι μαρτυρικές καταθέσεις, διότι εκεί εξετάζεται η δικαστική απόφαση. Θα γίνουν τα ίδια και στην αστική δίκη; Ερωτώ τον κύριο Υπουργό, διότι αν δεν μπορούν να γραφτούν οι μαρτυρικές καταθέσεις όπως πρέπει να γραφτούν, εάν δεν έχει συγκεκριμενοποιηθεί το αντικείμενο της απόδειξης, το οποίο στην αστική δίκη παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο, τελικά θα φτάσουμε να γίνεται μια δίκη εκ των ενόντων και να βγαίνει μια απόφαση εκ των ενόντων. Αυτά πιστεύω ότι αποτελούν, τολμώ να πω νόθευση του χαρακτήρα της αστικής δίκης και θα πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί αν όχι απευθείας -διότι σε κάτι τέτοιο δεν αποβλέπει το νομοθέτημα, αντίθετα υπάρχουν αγαθές προθέσεις για την επίσπευση της διαδικασίας- αλλά κινδυνεύσουμε να μετατρέψουμε την αστική δίκη σε ποινική δίκη και νομίζω ότι αυτό δεν είναι σωστό και για τους διαδίκους και για την απονομή της δικαιοσύνης και επιτέλους για την ακεραιότητα του νομικού μας συστήματος.